بیماری قارچ سیاه در دامپزشکی ، یک بیماری نوظهور

موکورمایکوزیس که تحت عنوان بیماری قارچ سیاه شناخته شده است. یک عفونت قارچی حاد و فرصت طلب است که توسط راسته  موکورال ها ایجاد می­گردد و این قارچ ­ها انتشار جغرافیایی وسیعی دارند. مهم ترین فاکتور­های مستعد کننده در ابتلا به این بیماری، هیپر گلیسمی، اسیدوز متابولیک، مصرف بیش از حد کورتیکواستروئیدها، نوتروپنی و بدخیمی های خونی هستند، بیماری به چندین شکل مختلف بروز می ­کند که شایع­ ترین شکل آن در حیوانات درگیری گوارشی و دستگاه تنفسی عنوان شده است. تشخیص صحیح و به موقع بیماری می­تواند نقش کلیدی در پیش آگهی، کنترل درمان بیماری ایفا کند. از آنجا که این بیماری می تواند به صورت عفونت ثانویه در بیمارانی که مبتلا بهCOVID-19 شده اند و برای کاهش التهاب تحت درمان دارو های کورتیکو استروئید قرار می ­گیرند، بروز پیداکند. این مطالعه بررسی وضعیت بیماری قارچ سیاه در گزارشات موردی کرونا ویروس در حیوانات مستعد ابتلا می ­باشد. تا به امروز مواردی از بیماری زایی کرونا ویروس و پنوموانتریت ناشی از آن در حیوانات گزارش شده است.

قارچ سیاه چیست؟

موکورمایکوزیس که سابقا تحت عنوان زایگومایکوزیس شناخته می شد، یک عفونت قارچی حادی است که توسط قارچ های راسته  موکورالها ایجاد می شود.

موکورالها می توانند بر بخش‌های مختلفی از بدن موجود زنده از جمله: سینوس‌ها، مغز ، ریه ها و… اثر داشته باشند لذا می توانند در افرادی که از COVID-19 بهبودی یافته اند یا مبتلا هستند ، شیوع داشته باشد.

علائم شایع مرتبط با موکورمایکوزیس شامل ، تورم در یک طرف صورت، تب، سردرد، درگیری بینی و سینوس­ها، ضایعات سیاه رنگ بر روی پل بینی یا قسمت فوقانی و داخلی دهان می باشد.

قارچ هایی که بیشتر سبب بیماری موکورمایکوزیس می‌شوند شامل: گونه های Rhizopus, گونه های Mucor, گونه های Rhizomucor,گونه های Syncephalastrum , گونه های Cunnighamella Bertholletia, گونه های Apophysomyces و گونه های Lichthemia است.

موکورمایکوزیس می تواند در اشکال بسیار مختلف از جمله: موکورمایکوزیس گوارشی (شایع­ترین در دامپزشکی) ، موکورمایکوزیس ریوی (شیوع نسبی در دامپزشکی و در علم پزشکی با شیوع بیشتر در افراد مبتلا به سرطان و افرادی که پیوند عضو یا پیوند سلول­های بنیادی داشته اند) موکورمایکوزیس منتشر ، موکورمایکوزیس رینوسربرال (شیوع بالاتر در علم پزشکی و افرادی که دیابت کنترل نشده یا پیوند کلیه دارند) و موکورمایکوزیس جلدی.

شیمی درمانی همراه کورتیکواستروئید تراپی منجر به یک فاز نوتروپنی طولانی می‌شود و شرایط را برای پاتوژن های فرصت طلبی از جمله قارچ های راسته موکورال فراهم می کند.

بیماری کرونا ویروس covid 19 که در اواخر دسامبر ۲۰۱۹ متعاقب یکسری موارد غیر قابل توضیح پنومونی در ووهان چین گزارش شد ، یک نگرانی جدی برای سلامت عمومی می­باشد.

اختلال در سیستم ایمنی بدن و داشتن شرایط پزشکی مانند دیابت ملیتوس و استفاده گسترده از عوامل سرکوب کننده ایمنی و آنتی بیوتیک های وسیع الطیف ، سبب مهیا شدن شرایط مساعد جهت عفونت های ثانویه و بالقوه‌ای از جمله موکورمایکوزیس می شود.

پاتوژنز:

موکورال ها از طریق انتشار اسپورهای کوچک قارچ ، تلقیح تروماتیک و بلع وارد بدن موجود زنده می شوند.

هنگامی که اسپورهای قارچ به ریه ها یا بافت‌های زیرجلدی نفوذ می‌کنند، با خط اول دفاعی بدن، فاگوسیت­های تک هسته ای و چند هسته ای روبه رو می‌شوند.

فاگوسیت­های میزبان سالم با تولید متابولیت­های اکسیداتیو و پپتیدهای دفاعی قادر به از بین بردن اسپور موکورال­ها  هستند در بیماران نوتروپنی که شدیدا دچار  نقص ایمنی هستند و یا در افرادی که هیپرگلیسمی و اختلال در  فاگوسیت ها دارند، بیشتر در معرض خطر موکور مایکوزیس قرار دارند.

در کتواسیدوز کاهش کموتاکسی فاگوسیت­ها به سمت منبع عفونت و ظرفیت لیز کردن با اکسیداتیو و غیر اکسیداتیو در آنها کاهش می یابد. یکی دیگر از عوامل خطر و مستعد کننده موکورمایکوزیس، وجود غلظت بالای آهن در سرم خونی است.

دام و طیور کرونا نمی گیرند

بیماران تحت درمان با دفروکسامین (deferoxamine) بروز بالایی از بیماری موکورمایکوزیس را نشان می‌دهند علت احتمال این است که موکورال­ها از این شلاته به عنوان سیدروفور جهت بدست آوردن آهن بیشتر ، استفاده می‌کنند.

در مطالعات به عمل آمده، بیان شده است که تجویز آهن یا دفروکسامین در حیوانات آلوده به عفونت موکورمایکوزیس، سبب کاهش شانس بقا در آنها می شود. افزایش خطر موکورمایکوزیس در بیماران مبتلا به کتواسیدوز نیز ممکن است به دلیل آزاد شدن آهن متصل به پروتئین های پلاسمایی باشد.

اگر اسپورها از سیستم ایمنی میزبان و فاگوستیوزیس بتوانند فرار کنند، می‌توانند به رگهای خونی حمله کنند، تا حدودی به سلولهای اندوتلیال بچسبند و در گونه Rhizopus oryzae حتی قادر است در شرایطی که قارچ قابل دوام نیست زنده بماند.

انواع موکورمایکوزیس در دامپزشکی:

در نشخوارکنندگان بیماری به صورت ضایعات گوارشی و التهاب شکمبه (ruminitis) و همچنین لنفادنیت بروز پیدا می­کند در مطالعات انجام شده جهت نگارش این مطلب، انواع موکورمایکوزیس به صورت گزارشات موردی بوده و شامل موارد ذیل می باشد: در پی آنتی بیوتیک تراپی های مختلف، فلور میکروبی طبیعی شکمبه تخریب شده و شرایط جهت بیماری موکورمایکوزیس در دام مهیا می شود.

قرار گرفتن در معرض قارچ­های موکورال از طریق مواد غذایی آلوده سبب تورم عقده های لنفاوی روده شده که از لحاظ ماکروسکوپی غیر قابل تفریق از گرانولوم های حاصل از سل گاوی می باشد در نشخوارکنندگان موکورمایکوزیس گوارشی ، همچنین می تواند در سایر بخش‌های دستگاه گوارش نیز رخ دهد.

انواع تنفسی و نیز سیستمیک (به علت تهاجم قارچ به عروق خونی و گسترش هماتوژن به اندام های متعدد) اغلب گزارش می شود. در گاو های باردار قارچ به جفت گسترش میابد و عامل  سقط جنین محسوب می شود. در اسبها ، ضایعات ناشی از موکورمایکوزیس در اندام های مختلف به ویژه در دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش گزارش شده است و ممکن است بیماری از این هم فراتر برود و سیستمیک بشود.

همچنین موارد موکورمایکوزیس جلدی نیز در اسب­ها گزارش شده است در سگ ها و گربه ها موارد گزارش های موردی از موکورمایکوزیس گوارشی (به شکل انتریت) و نیز موکورمایکوزیس سیستمیک وجود دارد. تعداد اندکی گزارش های  پراکنده از وقوع  موکورمایکوزیس در گونه های طیور در دسترس است، بویژه درگیری های دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش غالبا گزارش شده است.

درمان موکورمایکوزیس

درمان بیماری نیازمند تشخیص سریع، رفع و اصلاح عوامل مستعد کننده، عمل جراحی و درمان‌های ضد قارچی مناسب است.

متاسفانه ابزارهای تشخیصی محدود بوده به طوری که در برخی از مطالعات ۵۰ درصد از موارد بیماری تنها پس از مرگ تشخیص داده شده اند ، گزارش شده است.

تاخیر در تشخیص نمایانگر  پیش آگهی ضعیف تر برای این بیماری است.

اگر چه در اشکال بسیار گسترده بیماری ، به ویژه انواع ریوی و منتشر در بیماران نوتروپنی،جراحی در بسیاری از موارد غیر ممکن عنوان شده است، اما در مواردی که امکان جراحی وجود دارد ، جراحی همراه با استفاده از داروهای ضد قارچی همواره بهتر از  استفاده  داروهای ضد قارچی به تنهایی است.

ویروس کرونا در حیوانات

یکی از دلایل مشکل بودن درمان در مطالعات انجام شده، عدم وجود کارآزمایی های بالینی (clinical trials) در سطح وسیع و گسترده است.

انتخاب بهترین داروی ضد قارچی به نتایج مطالعات بر روی مدل های حیوانی و تجربیات بدست آمده از موارد انسانی وابسته است.

طبق داده های فعلی ، درمان انتخابی موکورمایکوزیس آمفتریسین B لیپوزومال می باشد که سمیت کمتری نیز دارد.

ایتراکونازول طبق شواهدی مبنی بر عدم درمان مناسب در بیماران مبتلا به موکورمایکوزیس،  داروی نامناسبی به شمار می‌رود.

بر طبق داده های اخیر، استفاده از پسوکونازول در موارد بالینی که درمان با آمفتریسین B موفقیت آمیز نبوده است ، توصیه شده است.

سایتوکاین هایی مانند گاما اینترفرون ، گرانولوسیت­ها و ماکروفاژها نیز جهت درمان موکورمایکوزیس استفاده شده اند.

چه اتفاقی باعث رخداد بیماری قارچ سیاه و COVID-19  می شود؟

بیماری کرونا ویروس (COVID19) باعث یک حالت سرکوب ایمنی می­شود خطر ابتلا به عفونت های ثانویه مانند موکورمیکوزیس را افزایش می دهد.بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ COVID-19))، منسوب به سندرم حاد شدید تنفسی (SARS-COVE2)، در مارچ ۲۰۲۰ به عنوان بیماری همه گیر جهانی توسط WHO اعلام شد.

این پاندمی همچنان نیز یک نگرانی برای سلامت عمومی می باشد، با بیش از ۱۶۲ میلیون موارد ثبت شده و بیش از ۳میلیون مرگ و میر در سطح جهانی.

با تشدید موارد ابتلا در سراسر جهان، بسیاری از عوارض بالقوه ناشی از covid-19 وجود دارند از جمله  افزایش استعداد ابتلا به عفونت های ثانویه باکتریایی و قارچی.

اختلال در پاسخ ایمنی بدن در covid-19 مرتبط است با بیماری های زمینه ای و شرایط پزشکی همزمان مانند دیابت ملیتوس و استفاده گسترده از عوامل سرکوب کننده ایمنی و آنتی بیوتیک­های وسیع الطیف.

عفونت‌های قارچی که در این مطالعه بیشتر مد نظر است، بیماری موکورمایکوزیس است و بیشتر احتمال ابتلا در مراحل پیشرفته تر عفونت COVID-19 وجود دارد.

همچنین احتمال مرگ و میر بیشتر در همزمانی عفونت COVID-19 و موکورمایکوزیس وجود دارد.

موکورمایکوزیس، همان طور که پیش تر در پاتوژنز بیماری نیز عنوان شد ، بیمارانی را که مبتلا به نقص سیستم ایمنی هستند به ویژه افراد مبتلا به دیابت ملیتوس، کورتیکواستروئید تراپی طولانی مدت، دریافت کنندگان پیوند عضو، نوتروپنی و بدخیمی های هماتولوژیک را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

از طرفی به علت سرکوب سیستم ایمنی افراد مبتلا به کووید ۱۹ و همین طور تجویز کورتیکواستروئید به منظور کاهش آماس ریوی ، شرایط مناسبی جهت ابتلا به موکورمایکوزیس فراهم می نماید. لذا نیاز به افزایش آگاهی در مورد موکورمایکوزیس در میان بیماران COVID-19 وجود دارد (از آنجا که هر دو شرایط در ترکیب ممکن است منجر به مرگ و میر قابل توجهی بشود).

کرونا ویروس در دامپزشکی:

در سراسر جهان گزارشات موردی حاکی از بیماری کرونا ویروس در جمعیت گربه ها تحت عنوان Feline coronavirus (FCoV) وجود دارد.

تنها موارد استثنایی مبنی بر عدم وجود این بیماری در گربه ها، جزایر فالکلند و همینطور گالاپاگوس است.

این ویروس در گربه ها عامل بیماری Feline enteric coronavirus (FECV) است که سبب درگیری سلول­های اپیتلیال روده‌ای می شود. در انتریت کرونا ویروسی ، کوتاه شدن پرزهای روده، فیوژن یا چسبیدن پرزهای و گرد شدن پرزها و هایپرپلازی کریپت های اطرافی  در سطح میکروسکوپی قابل مشاهده است. غدد لیبرکن نکروزه می شوند، آماس و تورم عقده های لنفاوی مزانتر کناری روده از سایر علائم بیماری است.

اساسا بیماری در روده باریک و کولن رخ میدهد و در گربه ها حتی می تواند کشنده باشد.

این عفونت روده ای می‌تواند علائم بالینی اندکی را نشان دهد و معمولا مزمن است. ویروس در حاملین بدون علامت از طریق مدفوع دفع شده و جهت تشخیص بیماری از آزمایش PCR نمونه های مدفوعی استفاده می شود.

نتیجه‌گیری

با توجه به بررسی مطالعات پژوهشی سایرین ، می توان نتیجه گرفت که به علت عجین شدن جامعه بشری و دامپزشکی از جمله ارتباط تنگاتنگ زندگی انسان با حیواناتی نظیر گربه ها ، همچنین با عنایت به شکل گیری عفونت موکورمایکوزیس در پی ابتلا به بیماری ویروسی COVID-19 که متعلق به خانواده کرونا ویروس ها است.

می‌توان انتظار عفونت ثانویه بیماری قارچ سیاه در گربه های مبتلا به انتریت کرونا ویروسی، به عنوان یک بیماری نوظهور در علم دامپزشکی را در سال های آینده داشت.