پروبیوتیک ها و عصاره های گیاهی جایگزین های مناسب در مقابل آنتی بیوتیک ها
پروبیوتیک ها چه هستند؟ نقش آن ها چیست؟
آیا پروبیوتیک ها عوارض جانبی دارند؟
آیا عصاره های گیاهی نیز می توانند فعالیت ضد میکروبی داشته باشند؟
این ایده که باکتری ها می توانند برای بدن سودمند باشند می تواند دشوار باشد!
استفاده صحیح از باکتری ها می تواند در جای خود منفعت ایجاد کند و همچنین منجر به ایجاد مشکل شود!
اما پروبیوتیک ها چه هستند؟
پروبیوتیک ها برخلاف آنتی بیوتیک ها پیشرفت دهنده رشد و حیات جمعیت میکروبی دستگاه گوارش هستند، کشف پروبیوتیک ها در اوایل قرن بیستم در زمانی که Elie Metch – nikoff که به عنوان پدر پروبیوتیک شناخته می شد انجام گردید.
پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند که ممکن است قادر به پیشگیری و درمان برخی بیماری ها باشند در صورتی که در مقادیر کافی تجویز شوند.
شما می توانید پروبیوتیک ها را از مکمل ها و با عصاره های گیاهی و همچنین مواد غذایی که از تخمیر باکتری ها آماده می شوند دریافت کنید.
رایج ترین ترین گروه پروبیوتیک ها لاکتوباسیلوس ها و بیفیدوباکتریوم ها هستند.
با توجه به خواص ضد میکروبی که در عصاره و اسانس بعضی از گیاهان وجود دارد می توان از این فرآورده ها بعنوان جایگزین طبیعی برای آنتی بیوتیک ها استفاده نمود.
همچنین برای حفاظت مواد دارویی و غذایی در برابر فساد میکروبی از آنها بهره گرفت.
با توجه به مقاومت میکروارگانیسم ها نسبت به آنتی بیوتیک ها محققین در پی کشف مواد ضد میکروبی جدیدی هستند.
بیشتر بدانید: آنتی بیوتیک ها و پپتید ضد میکروبی جایگزین
در این میان گیاهان دارویی نقش مهمی را بازی می کنند.
به دنبال ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک های محرک رشد در تغذیه دام و طیور به دلیل نگرانی از انتقال و تکثیر باکتری های مقاوم در زنجیره غذایی انسان، یافتن جایگزینی مناسب برای آنتی بیوتیک ها همواره مورد توجه مراکز تحقیقاتی و تولید کنندگان دام و طیور در سراسر دنیا بوده است.
طی سالیان اخیر، روغن های ضروری به عنوان جدیدترین محرک رشد، توجه بسیار زیادی را به عنوان جایگزین طبیعی آنتی بیوتیک های محرک رشد به خود اختصاص داده اند.
روغن های ضروری ترکیبات آروماتیک گیاهی هستند که فعالیت بیولوژیکی آن ها از مدت ها پیش شناخته شده است مهم ترین فعالیت بیولوژیکی روغن های ضروری شامل خاصیت ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد ویروسی، آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است.
تأثیر مثبت روغن های ضروری در بهبود میکروبی دستگاه گوارش و افزایش چشمگیر عملکرد رشد دام و طیور باعث شده تا استفاده از این عصاره های گیاهی به عنوان افزودنی های طبیعی محرک رشد در طی دهه اخیر، به میزان چندین برابر افزایش داشته باشد، تحقیقات اخیر نشان داده است که روغن های ضروری موجود در عصاره های گیاهی تأثیرات مفیدی بر روی متابولیسم و هضم چربی ها، افزایش قابلیت هضم و جذب مواد مغذی موجود در خوراک و در نتیجه بهبود عملکرد دارند.
پروبیوتیک دقیقا چه کار می کنند؟
اعتقاد بر این است که آن ها از دو طریق باعث حفاظت بدن می شوند. اولین نقش آن ها در دستگاه گوارش ما است.
می دانیم که دستگاه گوارش ما نیاز به تعادل سالم بین باکتری خوب و بد دارد. پس چه چیزی باعث تغییر این تعادل می شود؟
مسلما انتخاب های غذایی ضعیف، استرس های احساسی، کمبود خوابه مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها به ویژه استفاده خود سرانه از آنتی بیوتیک ها در صنعت دام و به صورت قابل توجه در صنعت طیور می تواند تعادل باکتری های بدن را به سمت منفی تغییر دهد، قوی ترین شواهد اسهال در نتیجه مصرف آنتی بیوتیک است که به علت از بین رفتن بسیاری از باکتری های طبیعی در روده با شیفت منفی تعادل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش، اجازه داده می شود تا باکتری های بد رشد نمایند.
تاثیر پروبیوتیک ها بر عملکرد طیور
تفاوت های غلظت پروبیوتیک واردشده به خوراک تا ۱۰ برابر تنوع دارد.
در اغلب آزمایش های انجام شده با محصولات پروبیوتیک تجارتی نتایج پس از مدت ۴ هفته مصرف پروبیوتیک بررسی شده اند.
در نتیجه ظهور اثرات مثبت احتمالی در طی این دوره مورد انتظار هست.
مولدر و همکاران (۱۹۹۷) اثر ۹ نوع پروبیوتیک تجارتی را در دوره ۰ تا ۴ هفتگی در جوجه های گوشتی بررسی نمودند.
این محققین عدم تأثیر این فرآورده ها را در طی ۴ هفته نخست آزمایش بر وزن بدن گزارش نمودند. موهان و همکاران (۱۹۹۶).
با استفاده از پروبیوتیکی که از باکتری های لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، لاکتوباسیلوس کازئی، بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و قارچ های آسپرژیلوس اوریزا و تورولوپسیس، وزن بدن بالاتری نسبت به آنتی بیوتیک فلاومایسین در جوجه های گوشتی به دست آوردند.
با توجه به مکانیسم اثرهای متفاوت پروبیوتیک ها تفاوت در نتایج به دست آمده در آزمایش های مختلف چندان هم دور از انتظار نیست؛ بنابراین استفاده از پروبیوتیک ها در زمان تنش ها بیشتر توصیه می شود، چرا که در چنین شرایطی، آزاد شدن کورتیکوستروئید ها افزایش می یابد و این امر موجب کاهش تولید ماده موسین در سطح پرزهای روده کوچک می شود.
بیشتر بدانید: پروبیوتیک ها در تغذیه طیور گوشتی
موسین ماده ای است که بسیاری از میکروارگانیسم های روده از آن استفاده می کنند و با کاهش مقدار آن، تعداد میکروارگانیسم های مفید مانند لاکتوباسیل ها نیز کاهش یافته، تعداد میکروارگانیسم های مضر مانند کلی فرم ها افزایش می یابد.
با استفاده از پروبیوتیک ها میتوان این مشکل را برطرف نمود و میکروارگانیسم های مطلوب را دوباره در روده جایگزین کرد.
به این ترتیب علاوه بر بهبود سرعت رشد و ضریب تبدیل خوراک، می توان میزان تلفات گله را کاهش داد.
پروبیوتیک ها می توانند سیستم ایمنی پرنده را تحت تأثیر قرار دهند زیرا می توانند باعث افزایش تعداد سلول های دیواره روده شوند، ضمن این که ترشح گاما اینتروفرون ها (IgA) لنفوسیت ها و آنتی بادی موضعی را نیز افزایش می دهند.
افزایش و تولید گاما اینتروفرون روی سیستم ایمنی حیوان تأثیر گذاشته و تولید پادتن ها به خصوص ( IgG و (IgM را افزایش می دهد.
اما عصاره های گیاهی چطور؟
آیا مانند پروبیوتیک ها عصاره های گیاهی نیز خاصیت ضد میکروبی دارند؟
عصاره های گیاهی زمانی که رژیم غذایی تأمین نیازهای طیور را به طور کامل نتواند جبران کند نقش مهمی را ایفا می کنند.
به عنوان مثال ترکیب استانداردی از عصاره های گیاهی شامل Capsicum Oleoresin , Carvacrol.Cinnamaldehyde به ترتیب از گیاهان دارچین، آویشن و فلفل استخراج شده اند.
این عصاره های گیاهی به طور کلی از طریق دو مکانیسم افزایش ترشحات، گوارشی و تعدیل پاسخ های ایمنی سیستم گوارشی موجب بهبود هضم و جذب مواد مغذی و ایجاد تعادل در وضعیت ایمنی این اندام می شوند.
در نتیجه قابلیت دسترسی به انرژی افزایش یافته و نیاز انرژی نگهداری کاهش می یابد که انرژی بیشتری صرف رشد پرنده گردیده و نهایتا منجر به افزایش راندمان تولید و سودآوری اقتصادی می گردند.
این عصاره های گیاهی در بسیاری از مراکز تحقیقاتی دنیا جهت بررسی فاکتورهای زیر مورد مطالعه قرار گرفته است
۱- رشد و افزایش وزن
۲- ضریب تبدیل غذایی و راندمان انرژی جبره
۳- پیشگیری از بیماریها و محرک های رشد
۴- جایگزینی با آنتی بیوتیکها و محرکهای رشد
۵- جنبه اقتصادی و بازگشت سرمایه
نتیجه گیری
برای بهبود رشد و افزایش عملکرد می توان به جای استفاده از آنتی بیوتیک ها از پروبیوتیک ها استفاده کرد و با کاهش کاربرد آنتی بیوتیک ها از ایجاد مقاومت باکتریایی و آثار سوء بافی ماندن آنها در بافت و اندام های پرندگان ممانعت نمود.
مزیت دیگر استفاده از پروبیوتیک ها این است که آنتی بیوتیک ها فقط در زمان مصرف مؤثر هستند، در صورتی که آثار استفاده از پروبیوتیک ها ممکن است برای روزها و یا هفته ها دوام داشته باشد.
بیشتر بدانید: نقش پروبیوتیک های نوترکیب در درمان بیماری ها
آنتی بیوتیک ها منابع درمانی تجدید نشدنی اند و برای تولید آنها هزینه و تحقیقات زیادی صورت گرفته است.
ایجاد مقاومت در برابر آنها به دلیل استفاده نادرست و غیر حرفه ای باعث کاهش راندمان و اثربخشی آنها و در نهایت خارج شدن آنها از چرخه مصرف می شود، در حال حاضر برخی مجامع بین المللی قوانینی را در خصوص استفاده از آنتی بیوتیک ها تدوین کرده اند ولی هنوز یک برنامه جامع بین المللی در این زمینه وجود ندارد.
در کشور ما نیز لزوم تدوین چنین قوانینی ضروری به نظر می رسد.
سجاد حسن زاده/دانشجو کارشناسی ارشد تغذیه طیور دانشگاه فردوسی مشهد
فصلنامه علمی-تخصصی رویان/سال سوم/شماره چهاردهم/پاییز۹۶
منبع: دامیران
نویسنده: سجاد حسن زاده
لینک کوتاه مقاله: daamiran.com/?p=8082
برای ورود به بانک مقالات دامیران کلیک کنید
