نیاز امروز صنعت دام وطیور کشور، حرکت به سمت بلوغ اقتصادی است

خداحافظی با اقتصاد دولتی، یک بار برای همیشه

اختصاصی دامیران؛ آزادسازی نرخ ارز برای پرورش دهندگان نگرانی هایی بابت کسری نقدینگی و افزایش چندبرابری هزینه های تولید را به همراه داشت که از طرف دولت و صنعت راهکارهایی از جمله، ارائه تسهیلات کم بهره،  اجازه فروش تولیدات قبل از حذف ارز ترجیحی با قیمت های مصوب جدید، فراهم شدن امکان خرید اعتباری نهاده و صرفه جویی در مصرف خوراک با استفاده از فرمول های علمی کارخانجات تولید خوراک آماده، پیشنهاد شده اند.

آزاد سازی قیمت ارز و خروج غده ای سرطانی با نام ارز ترجیحی از بدنه اقتصاد کشور، خواسته ای بود که تمام فعالان صنفی در زمینه واردات نهاده های دامی، تولیدکنندگان خوراک و کنسانتره، پرورش دهندگان دام، طیور و آبزیان، همه و همه طی سالهای اخیر به کرات در مکاتبات، جلسات و مصاحبه های خود آن را مطرح نموده و از مشکلات تامین به موقع ارز  یارانه ای برای تامین نهاده، و همچنین دخالت ها و قیمت گذاری های دستوری که عرصه را به فعالان این صنف تنگ و قدرت برنامه ریزی و تصمیم سازی به موقع را از آنها سلب کرده بود، گلایه کرده بودند. حذف ارز ترجیحی اقدام جسورانه ای بود که باید هر چه زودتر انجام می شد ولی بدون شک لزوم اقدامات مراقبتی پس از این جراحی اقتصادی، نباید از نظرها دور بماند.

 حذف ارز ترجیحی، دشوار اما ضروری

به گفته کارشناسان بروز اشکلات و چالشهایی، تا حتی دو ماه بعد از حذف ارز ترجیحی اجتناب ناپذیر است و قرار گرفتن قطار اقتصاد کشور بر روی ریل امنیت، مدتی زمان خواهد برد. مشکلاتی از قبیل افزایش فشار اقتصادی روی خانوارها و گرانی نهاده ها و عدم دسترسی پرورش دهندگان به نقدینگی مورد نیاز برای تهیه خوراک مورد نیاز مزارع پرورش.

پس از بررسی های کارشناسی متعدد در دو سال گذشته دولت برای کاهش فشار گرانی روی خانواده ها راهکار تخصیص کالابرگ الکترونیک را ارائه کرد. این راهکار پس از اعلام با موافقت ها وانتقاداتی همراه شد که امروز موضوع بحث ما نیست.

دومین معضل مهم حاکمیت در راه حذف ارز ترجیحی، محدودیت نقدینگی در اختیار پرورش دهنده بود. این که ممکن بود پرورش دهنده ای که سرمایه گزاری خود را بر اساس قیمت خوراک بر مبنای واردات ارز ترجیحی مدیریت می کرد، قادر به تامین خوراک با چند برابر قیمت پیش بینی شده پس از آزادسازی نرخ ارز نباشد.

راهکارهایی برای رفع مشکل کمبود نقدینگی پرورش دهندگان

دامدار کارت و تسهیلات کم بهره

یکی از راهکارهای این مساله که تا حدودی توانست نگرانی پرورش دهندگان خرد را کاهش دهد، اعطای تسهیلات کم بهره از طرف بانک کشاورزی تا سقف ۲ میلیارد ریال در قالب دامدار کارت است که رئیس بانک کشاورزی خبر تخصیص آن به پرورش دهندگان را اعلام نمود. البته که جوابگو نبودن این رقم تسهیلات برای مراکز پرورش متوسط و بزرگ بر کسی پوشیده نیست. به گفته سید احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران، ظاهر امر نشان دهنده این است که دولت، خیال پرورش دهندگان را با وعده تسهیلات بیشتر به مراکز پرورش دام و طیور در ابعاد بزرگ راحت کرده است. اما تا کنون خبری از چون و چند اعطای این تسهیلات اعلام نشده است.

اعطای مجوز فروش کالای تولید شده بر پایه ارز ترجیحی با قیمت مصوب جدید

راه حل دیگر دولت برای جبران این نیاز به نقدینگی، تامین مطالبات نهاده پرورش دهندگان تا تاریخ بیستم اردیبهشت از طریق سامانه بازارگاه با نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی است. احمد مقدسی رئیس انجمن صنفی گاوداران با اعلام این موضوع به خبرنگار دامیران گفت: « بنا به اعلام مسئولین دولتی پس از این تاریخ نهاده های وارداتی بر پایه ارز نیمایی به وفور و بدون سهمیه بندی در سامانه بازارگاه برای خرید در دسترس خواهند بود.»

 این در حالیست که بر اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار، تولید کنندگان از تاریخ ۲۲ اردیبهشت ماه مجاز به فروش محصولات خود که تا کنون با ارز ترجیحی تولید شده بودند، به قیمت های مصوب بعد از آزادسازی نرخ ارز شدند که این نیز، تا حد قابل قبولی می تواند مشکلات مربوط به نقدینگی دامدار و مرغدار را حل کند و در صورتی که پرورش دهنده مدیریت صحیحی روی منابع در اختیار خود داشته باشد، پس از مدت کوتاهی با استفاده از ذخایر خوراک تامین شده بر پایه ارز دولتی، در مقطعی که قادر به تولید ارزان و مجاز به فروش با قیمت های جدید مصوب است، باید قادر باشد که خود را با شرایط جدید تطبیق داده و سرمایه گزاری خود را به مسیر امن هدایت کند.

فراهم شدن امکان خرید شرایطی و اعتباری نهاده

راه حل دیگر در صورت عدم سنگ اندازی های دولتی، بازگشت امکان خرید شرایطی و مدت دار خوراک برای مرغدار است. با تخصیص ارز ترجیحی به نهاده های وارداتی و شروع به کار سامانه بازارگاه، صاحبان مزارع پرورش ملزم به پرداخت نقدی برای تامین نیاز مزارع خود بودند و امکان خرید شرایطی و پرداخت اقساطی و مدت دار برای این گروه از فعالان بخش تولید از بین رفت. در حالی که امکان پرداخت هزینه خوراک بعد از فروش محصول تا حد زیادی می تواند امنیت خاطر پروش دهنده را تامین کرده و تولید را تسهیل و هزینه های سرمایه گزاری را کاهش دهد.

استفاده از خوراک دام آماده؛ علمی و بهره ور

راهکار دیگر استفاده مزارع پرورش از خوراک دام آماده شده بر اساس جیره نویسی علمی و مطالعه شده در کارخانه های تولید خوراک است. متاسفانه در سامانه بازارگاه ظرفیت علمی و تکنولوژیکی کارخانجات تولید خوراک درحالی نادیده گرفته شده بود که امکان افزایش بهروری و کاهش ظریب تبدیل از طریق استفاده از خوراک های دام آماده در دنیا اثبات شده است. بنا به گفته کارشناسان، استفاده از خوراک دام آماده، می تواند به میزان معناداری در کاهش هزینه های خوراک مزارع وضریب تبدیل آن به محصول نهایی موثر باشد.

بنا به گفته مدیر عامل اتحادیه تعاونی های کارخانجات خوراک دام، طیور و آبزیان به خبرنگار دامیران درارتباط با میزان تاثیر کارخانجات خوراک دام صنعتی بابت صرفه جویی در هزینه تمام شده محصولات پروتئینی پس از آزاد سازی قیمت ها: « کارخانجات صنعتی خوراک دام به دلیل پایین آوردن ضریب تبدیل، در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد در مصرف خوراک صرفه جویی می کنند که در اصل، این تا حدی می‌تواند از بار افزایش قیمت خوراک بر اثر حذف ارز ترجیحی بکاهد. از سوی دیگر کاهش در پرت خوراک به دلیل انبارش اصولی نهاده ها در انبارهای مجهز و پیشرفته کارخانجات تولید خوراک می تواند تا حدود ۵ درصد در مصرف نهاده خام صرفه جویی کند.»

تزلزل دلایل وجود سامانه بازارگاه در سیستم جدید اقتصاد صنف

به اعتقاد کارشناسان در حال حاضر، به دلیل عدم تخصیص ارز یارانه ای و عدم لزوم سهمیه بندی نهاده ها، لزوم وجود بازارگاه زیر سوال رفته است. فلسفه وجود بازارگاه، رصد نهاده های وارداتی با ارز یارانه‌ای از مبادی ورودی تا سفره مردم بود ولی با خروج این یارانه، از این بخش از چرخه اقتصاد، لزوم این رصد از بین رفته  و شاید امروز تنها دلیل حفظ بازارگاه  را بتوان تولید آمار دقیق و به روز دانست.

نگرانی دیگر افزایش کنترل نشده قیمت نهاده ها بدون نظارت دولت است. به اعتقاد کارشناسان درحال حاضر راهکار دولت برای کنترل قیمت و جلوگیری از افزایش بی رویه آن بررسی های کارشناسی و اعلام یک سقف قیمت مشخص  تحت عنوان  قیمت ارشادی و یا راهنما است، که  بازار بتواند زیر آن سقف، به تجارت رقابتی بپردازد. بدون شک در اقتصادی که به سوی بهبود و سلامت پیش می رود، تجار و بنگاه های اقتصادی، خود  در دامنه رقابت، عامل کنترل کیفیت و قیمت خواهند بود. البته که دولت نیز با تکمیل ذخائر استراتژیک خود و تزریق به هنگام آن به بازار، و موکدا و موکدا،  نه با قیمت گذاری دستوری، می تواند نقش کنترلی خود بر بازار را حفظ کرده و قیمت ها را متعادل نگاه دارد.

بر این اساس شاید درست تر آن باشد که دولت با اعظای مجوز واردات نهاده به تمام متقاضیان دارای کارت بازرگانی، بازار را به سمت هر چه رقابتی تر شدن هدایت کرده و دوران مجوز فروشی و رانت سازی را به انتها برساند. چرا که ایجاد رقابت بین فعالان اقتصادی از یک سو و تزریق دولتی در مواقع اضطراری از سوی دیگر بهترین عامل کنترل کیفیت و قیمت است. البته تامین به موقع ارز نیمایی که موجب امنیت خاطر تجار و حفظ وبهبود اعتبار ایران در بازارهای بین المللی است، نباید از طرف دولت سبک شمرده شود.

گفتگو با شهریار صفاری؛ بهتر است راه واردات داروهای دامپزشکی باز باشد

 در نهایت باید پذیرفت که کشور برای حذف ارز ترجیحی هزینه سنگینی پرداخته است. یکی از علل اصلی حمایت فعالان صنفی و تولیدکنندگان از این اتفاق، فعالیت در قالب یک اقتصاد آزاد غیر دولتی و غیر دستوری است که پایه و بنیان آن بر رقابت واحدهای تولیدی بنا شده است. در حال حاضر حاکمیت بنا بر نظر کارشناسان و فعالان صنفی گام بزرگی را برای شکستن این چرخ باطل برداشته و به نظر می رسد آنچه برای بهبود شرایط اقتصادی کشور ضروریست، این است که در شرایط  دشوار امروز تولیدکنندگان نیز با اتکا به توانمندی ها و شناخت مزیت های رقابتی خود، گام موثری را برای حرکت به سمت یک اقتصاد بالغ غیر دولتی برداشته و یک بار برای همیشه، چشم نیاز خود به سمت حمایت های قیمانه دولتی را ببندند.

 در اقتصاد سالم، آنچه باعث افزایش درآمد می شود، رقابت سالم مبتنی بر عملکرد علمی و بهرور است. خوب است به خاطر داشته باشیم بنا به اعتقاد اغلب کارشناسان، در صورتی که دراز شدن دست نیاز تولید، به سمت حمایت های مداخله گرانه دولتی ادامه داشته و بنا بر تداوم دخالت های دولتی در صنعت عظیم تولید پروتئین حیوانی کشور باشد، تحمل تمامی این فشار ها، هم بر صنعت و هم بر مردم، بی دلیل و بی ثمر خواهد شد.