تاثیر منابع سدیم بدون کلراید در جیره طیور
ارتباط الکترولیت‌های سدیم، پتاسیم و کلراید را تعادل الکترولیت جیره (DEB) گویند. افزایش دریافت سدیم سبب افزایش رشد شده اما از طرفی میزان دریافت آب را بالا برده و متعاقبا سبب رطوبت بالای گود بستر می‌گردد. پتاسیم و کلراید جیره در استرس گرمایی جوجه‌های گوشتی موثر است. معمولا توصیه می‌شود که جیره مقادیر بالاتر کاتیون و پایینتر آنیون را داشته باشد.
سدیم در مدیریت متابولیسم پایه و دریافت آب در جوجه‌های گوشتی ارتباط نزدیکی با کلراید و بیکربنات دارد. سدیم فشار اسمزی بدن را حفظ و از دست دادن مقدار زیاد مایعات بدن جلوگیری می‌کند. از دیگر وظایف سدیم حفظ نفوذپذیری سلول‌ها و حفظ تجریک‌پذیری عضلات می‌باشد.
همچنین جذب آمینواسیدها و گلوکز از روده را تنظیم می‌نماید. پتاسیم نیز در کنار سدیم و بیکربنات جهت حفظ رشد، مصرف مواد مغذی و تکامل استخوان ضروری است. کلراید فروان‌ترین آنیونی است که با بیکربنات برای کاتیون‌های مایع خارج سلولی رقابت کرده تا هدایت الکتریکی حفظ شود. سدیم نقش مهمی در دریافت خوراک بعد از هچینگ دارد و باعث ترشح و فعالیت آنزیم‌های گوارشی می‌شود.
مقادیر بالای این الکترولیت‌ها باعث تغییرات اسموتیک در لومن روده شده و آب بیشتری در محتوای هضم شده روده نگه میدارد. بنابراین با افزایش دریافت سدیم ، رطوبت بستر نیز افزایش یافته و طیور مستعد مشکلات بالشتک‌های پا از جمله درماتیت می‌شوند. افزایش مصرف سدیم سبب افزایش میزان دریافت اب می‌شود اما کلراید فاقد این اثر می‌باشد.
در کل افزودن نمک به جیره طیور سبب بهبود دریافت خوراک، وزنگیری و ضریب تبدیل غذایی (FCR) به صورت قابل ملاحظه‌ای می‌شود. همچنین بازده گوشت ران و سینه و چربی محوطه بطنی افزایش می‌یابد. درواقع برقراری تعادل این الکترولیت‌ها در تنظیم اسید باز و متعاقبا فعالیت آنزیمی بهتر، بهبود رشد و عملکرد طیور موثر می‌باشد.
منابع سدیم مختلفی موجود می‌باش اما در این میان طبق مطالعات صورت گرفته هیچ تفاوتی از نظر اثر بر تولید میان دو منبع سدیم بیکربنات و سدیم کلرید مشاهده نشده است. در برخی منابع دیده شده که افزودن مقادیر بسیار بالا سدیم کلراید به جیره سبب افزایش وقوع آسیت نیز می‌شود و البته هیچ تفاوتی از این نظر میان منابع مختلف سدیم دیده نشد.
بررسی علل کم خونی عفونی طیور و راه حل آن
DEB نقش مهمی در مدیریت آب بدن و تنظیم اسید باز خون ایفا می‌کند. تعادل الکترولیتی اجازه می‌دهد که سیستم بافری خون حفظ شود. تعادل الکترولیتی جیره غذایی با استفاده از میزان الکترولیت‌ها به صورت g/kg برای هر اجزا تشکیل‌دهنده مطابق فرمول مقابل می‌باشد: DEB=Na+k+Cl (mEq/kg).
اگر مقادیر یونهای سدیم و پتاسیم در جیره غذایی بسیار بالا بود سپس مقادیر بسیار زیاد یون H+ به بیرون از خون پمپ می‌شود. افزودن کلراید مقادیر بیکربنات خون را کاهش داده و منجر به اسیدوز می‌شود در حالی که در همان زمان ظرفیت بافری خون نیز کاهش می‌یابد. باید از مقادیر بیش از حد کلراید در مقایسه با سدیم اجتناب شود. هرگونه عدم تعادل میزان متابولیک اسید را بالا برده و یک فرایند تنظیمی توسط استخوان‌ها، ریه یا کلیه‌ها آغاز می‌شود.
در عوض از نظر انرژی پرهزینه بوده و نیاز به مواد مغذی دارد که در شرایطی غیر از این صرف رشد می‌شد. بنابراین توصیه می‌شود که DEB یک فرمولاسیون ماتریس محدودیت در کنار مقادیر مطلوب هر الکترولیت باشد.
خوراک طیور نیاز به افزودن سدیم، یک عنصر ضروری برای بسیاری از اعمال فیزیولوژیک می‌باشد. این عنصر عموما توسط نمک به اضافه یک منبع سدیم فاقد کلراید مانند سدیم بیکربنات یا سدیم سسکوئیکربنات ( sesquicarbonate) تامین می‌شود.
یک منبع سدیم فاقد کلراید جایگزین و با قیمت مناسب که برای صنعت طیور قابل دسترسی است، سدیم سولفات می‌باشد. مادامی که مدیریت تعادل الکترولیت جیره (DEB) انجام شود تولیدکننده‌ها می‌توانند در قیمت افزودن سدیم صرفه جویی کنند.
معمولا نسبت فیزیولوژیک بین کلراید و سدیم زیر ۱ قابل قبول است. با این حال این نکته حائز اهمیت است که از یک منبع فاقد کلراید سدیم استفاده کرده و برای حفظ این تناسب از میزان نمک بکاهیم. زیرا این باعث افزایش DEB حوالی حد مطلوب ۲۵۰-۲۴۰ mEq/kg شده و از عدم تعادل موازنه اسید و باز جلوگیری می‌کند.
بسیاری از تولیدکننده‌های خوراک در جهان هم اکنون از سدیم سولفات به عنوان منبع سدیم بدون کلراید استفاده می‌نمایند. این محصول حاوی ۳۲% سدیم، غلظت بالاتری از سدیم بیکربنات یا سدیم سسکوئیکربنات می‌باشد. بنابراین پرورش‌دهندگان طیور هزینه سدیم بیدون کلر جیره را کاهش خواهند داد.
در مقایسه با سدیم بیکربنات، سدیم سولفات ظرفیت اتصال به اسید بسیار کمتری دارد به این معنی که استفاده از سدیم سولفات اثرات بافری شونده جیره در کجاری فوقانی گوارشی را محدود می‌سازد. ظرفیت بافری شونده جیره کمتر هضم پروتئین را بهبود بخشیده و کارآمدی اسیدهای ارگانیک مورد استفاده را افزایش می‌دهد.
نوک چینی طیور ، چرا و چگونه انجام شود؟
جایگزین سدیم بیکربنات
یک مطالعه علمی سال گذشته مرکز نامدار بین المللی Schothorst feed research در هلند صورت گرفت. هدف ارزیابی اثر جایگزین شدن سدیم بیکربنات توسط سدیم سولفات بر عملکرد خوراک جوجه گوشتی بود. همچنین پارامترهای کیفیت کود و مدفوع نیز جهت سنجش اثر بر سلامت و رفاه پرنده مورد ارزیابی قرار گرفت. فرمولاسیون جیره بر اساس جایگزین شدن سدیم بیکربنات با سدیم سولفات عیار DEB را در محدوده ۲۳۰ تا ۲۵۰ (mEq/lg) طی ۴ فاز بین ۰ تا ۳۷ روز حفظ می‌نماید.
هر دوی سدیم بیکربنات و سدیم سولفات در موارد وزنگیری،دریافت خوراک، ضریب تبدیل غذایی (FCR) و فاکتور کارآمدی طیور اروپا (EPEF) برابری کرده (تصویر اول) درحالی که رطوبت کود و مدفوع مشابه بوده و کاهشpH مدفوع مشاهده شد.
در روز ۳۵ گروه سدیم سولفات به طرز بارزی pH کود پایینتر و ضایعات بالشتک پا کمتر نسبت به گروه دریافت‌کننده سدیم بیکربنات دیده شد. زمانی که کود مورد ارزیابی قرار گرفت، مقادیر سولفات دوبرابر در گروه تیمار سدیم سولفات بود (تصویر دوم). بنابراین چنین نتیجه گرفته شد که اگر یونهای سولفات در کود بستر یافت شد بدین معنی است که در روده‌ها جذب نشده‌اند. در نتیجه نمی‌توانند منجر به برقراری تعادل آنیون-کاتیون طیور شوند.
اثبات اینکه سدیم سولفات DEB و SO4 را بهبود می‌بخشد هنوز مورد بحث می‌باشد. نویسندگان معتقد هستند که سدیم سولفات منبع سدیم بدون کلراید ایمن، کارآمد و با هزینه کم است. در مطالعات دیگر، که سدیم بیکربنات با سدیم سولفات در جیره غذایی جایگزین شده بود، تفاوت بارزی بین وزنگیری، دریافت خوراک یا ضریب تبدیل غذایی در ۴۲ روزگی را نشان نداد.
هیچ اثری بر مصرف آب یا هرگونه عارضه جانبی بر کیفیت کود مشاهده نگردید. نکته دیگر این است که کاهشی در آمونیاک کتصاعد شده از ۱۶ تا ۴.۵ ppm به همراه کاهش pH کود مشاهده شد. در سایر مطالعات نیز از یک فرمولاسیون استفاده گردید و همان نتایج اتخاذ شد. در یک کارآزمایی، اثر ترکیب نمک و سدیم بیکربنات در جیره و ترکیب نمک و سدیم سولفات در جیره غذایی دیگر مورد مقایسه مقایسه قرار گرفت. هیچ تفاوتی بر عملکرد تخم‌گزاری و کیفیت پوسته تخم شناسایی نشد.
سدیم سولفات زمانی که به صورت منبع سدین برای متعادل نمودن DEB استفاده می‌شود، اثر ملینی دارد. مطابق این هدف، آخرین تیمار با دوبرابر دوز سدیم سولفات مورد نیاز انجام گرفت و حتی در این شرایط هیچ اثری بر ماده خشک مدفوع یا درجه‌بندی فضولات مرغ‌های تخم‌گزار نداشت.
بستر مرغداری و شرایط مناسب محل زندگی طیور
دو فرضیه برای توضیح اینکه چرا جایگزینی سدیم بیکربنات با سدیم سولفات مقادیر آمونیاک را کاهش می‌دهد وجود دارد. اولین فرضیه این است که سولفات pH کود را کاهش می‌دهد (>8) که سرعت رشد باکتری‌های تولید‌کننده آمونیاک را کاهش خواهد داد. مشخص است که افزایش DEB در جوجه گوشتی pH کود را بالا می‌برد اما جایگزینی سدیم بیکربنات با سدیم سولفات سبب pH پایینتر کود و از این رو تصاعد آمونیاک می‌گردد.
دومین فرضیه این است که بخشی از سولفات دفعی توسط طیور از نظر شیمیایی با آمونیاک موجود در کود واکنش می‌دهد که آن را به آمونیوم سولفات تغییر شکل می‌دهد، از این جهت آزادسازی آمونیاک از کود و pH کود کاهش می‌یابد.
نتایج نشان داد جایگزینی سدیم سولفات با سایر منابع سدیک در جیره غذایی طیور تفاوتی در عملکرد آن‌ها نشان نمی‌دهد اما به صورت بالقوه‌ای هزینه‌های مصرفی جهت افزودن سدیم به جیره کاهش می‌یابد. استفاده از سدیم سولفات به صورت قابل ملاحظه‌ای در مقایسه با سدیم بیکربنات تصاعد آمونیاک از کود را کاهش می‌دهد. این یافته‌ها جهت هر دو سلامت و عملکرد طیور سودمند می‌باشد. ضمنا هرگونه نگرانی از اثر بر پایداری مدفوع یا کیفیت کود برطرف گردیده است.
