فناوری های تغذیه دام در جهت بهبود تولید با صرف هزینه کمتر

افزایش نسبت کنسانتره در جیره باعث استفاده از غلات بیشتر می شود؛ در نتیجه لزوم عمل آوری دانه غلات در جیره نشخوارکنندگان امری پراهمیت تلقی می گردد. شکل فیزیکی خوراک، یکی از فاکتورهای مهم در مقدار مصرف خوراک توسط دام و همچنین قابلیت هضم خوراک هست. عمل آوری و تغییر در اندازه خوراک می تواند بر روی برخی از صفات تولیدی و عملکردی دام تأثیر بگذارد. تغییر در شکل فیزیکی خوراک به وسیله انواع روش های فرآوری مواد خوراکی انجام میشود. پلت کردن یکی از این روش های فرآوری مواد خوراکی است که علاوه بر کاهش اتلاف خوراک و حمل و نقل آسان آن، می تواند باعث افزایش قابلیت هضم، مصرف خوراک و در نتیجه رشد بهتر حیوان گردد.

طبق گزارش لاند کوئیست، می توان از محصولات فرعی کشاورزی برای تأمین کل پروتئین غیرعلوفه ای جیره موردنیاز گاوهای شیری استفاده کرد.

از محصولات فرعی مثل تخم پنبه می توان برای افزایش غلظت مواد مغذی جیره به خصوص انرژی استفاده کرد، محصولات فرعی نظیر فرآورده های آبجوسازی، منبع خوب پروتئین عبوری می باشند و محصولاتی نظیر پودر خون و گلوتن ذرت، منبع غنی اسید آمینه های لیزین و میتونین محسوب می شوند.

فرآوری جو پرک

منشا مواد لیپوژنیک در نشخوارکنندگان الیاف، چربی و ذخایر بدنی است؛ در حالی که مواد گلوکوژنیک، از نشاسته عبوری موجود در شکمبه و یا گلوکونئوژنز ناشی می شوند.

کربوهیدرات ها در انتقال پروتئین خوراک به شیر مؤثر هستند.

این اثر ترکیبات گلوکوژنیک، هنگام عرضه محدودیت نیتروژن از اهمیت بیشتری برخوردار است.

با توجه به اینکه پریکارپ دانه های غلات مانع از چسبندگی باکتریایی آنها میشود و هضم دانه به طور کامل صورت نمی گیرد، بنابراین دانه های غلات قبل از تغذیه، مورد عمل آوری قرار می گیرند.

پژوهشی با هدف بررسی تأثیر فرآوری دانه جو (آرد شده در مقابل پرک شده) در جیره های گلوکوژنیک بر تولید پروتئین میکروبی و فراسنجه های تولید گاز در مقایسه با یک جیره لیپوژنیک بر مبنای سیلاژ ذرت در شرایط برون تنی با استفاده از روش تولید گاز، در دانشگاه فردوسی مشهد صورت پذیرفت.

بیشتر بدانبد: مسومیت با سموم قارچی و کپک ها در دام

تیمارهای مورد آزمایش شامل دو چیره گلوکوژنیک بر پایه جو آرد شده و جو پرک شده لیپوژنیک بر مبنای سیلاژ ذرت بودند.

نتایج به دست آمده نشان داده است که تولید گازاز بخش فابل تخمیر در جیره حاوی جو پرک شده (۶۱/۷۷ میلی لیتر به ازای ماده خشک نمونه) بیشتر از سایر تیمارها بود.

در حالی که میزان آمونیاک در جیره برمبنای سیلاژ ذرت (۱۵/۳میلی گرم به ازای ماده خشک نمونه) بالاتر از باقی تیمارها بود.

این نتایج نشان داد که پرک کردن دانه جو سبب تولید پروتئین میکروبی شده و جیره های گلوکوژنیک به میزان بیشتری سبب تحریک تولید پروتئین میکروبی محیط کشت شدند.

فرآوری سیلاژ یونجه

فرآیند سیلو کردن علوفه ها یکی از روش های کاهش اتلاف ماده خشک است و سیلو کردن باعث ایجاد شرایط بی هوازی و کاهش pH می شود، علوفه یونجه معمولا پس از برداشت به دو صورت خشک و سیلو نگهداری میشود؛ سیلو کردن در مقایسه با خشک کردن منجر به اتلاف کمتر ماده خشک می گردد.

با این وجود یونجه به دلیل دارا بودن ظرفیت بافری بالا برای سیلو کردن مناسب نیست، در نتیجه محققان اسیدهای آلی مانند اسید فرمیک را که افزودنی مناسبی برای کاهش pH سیلو هست، توصیه می کنند.

اسید فرمیک در علوفه های دارای ظرفیت بافری بالا و غلظت پایین کربوهیدرات محلول در آب جهت کاهش باکتری های مضر مانند کلسترید یا مناسب است که ممکن است سبب افزایش رشد باکتری های تولید کننده اسیدلاکتیک شود در سیلاژ یونجه، ph عامل مناسبی برای تجزیه پروتئین است.

بیشتر بدانید: دوره انتقال دام و نیازمندی های تغذیه ای گاو شیری در این دوره

از این رو فرآوری سیلاژ یونجه با اسیدهای آلی منجر به کاهش تجزیه پروتئین از طریق جلوگیری از عمل آنزیم های پروتئازی میشود که غلظت نیتروژن غیر پروتئینی، نیتروژن آمونیاکی و اسید آمینه های آزاد کاهش یافته و بازدهی نیتروژن بهبود می باید پژوهشی با هدف مطالعه ارزیابی اسید فرمیک بر ارزش تغذیه ای و پروتئین حقیقی قابل هضم در روده باریک سیلاژ یونجه انجام گرفت؛ بدین منظور از علف یونجه در اواسط دوره گلدهی با ماده خشک ۳۲۰ گرم در کیلوگرم که به مدت ۳۰ روز سیلو شده بود استفاده شد.

تیمارهای آزمایشی شامل گروه کنترل بدون فرآوری و تیمار فرآوری شده با ۴ میلی لیتر اسید فرمیک به ازای کیلوگرم ماده خشک بود.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان دادند که سیلاژهای فرآوری شده با اسید فرمیک ممکن است باعث بهبود ارزش تغذیه ای سیلاژ یونجه از طریق تغییر ترکیب شیمیایی و به ویژه پروتئین حقیقی قابل هضم در روده باریک (DVE) شود.

همچنین افزودن اسید فرمیک به سیلاژ یونجه منجر به کاهش تجزیه پروتئین در شکمبه و در نتیجه بهبود ارزش تغذیه ای با انتقال پروتئین از شکمبه به روده باریک میشود.

فرآوری کاه جو

کاه غلات به میزان مواد مغذی (پروتئین خام، مواد معدنی و ویتامین ها) ضعیف و دارای مقادیر زیادی لیگنوسلولز هستند که موجب کاهش قابلیت هضم، کاهش مصرف خوراک و تأخیر در دسترسی انرژی برای میکروارگانیسم های شکمبه میشوند.

حیوانات پر تولیدی که بخش عمده جیره آنها از کاه غلات تشکیل شده است، به دلیل کمبود پیش سازهای گلوکز و ایجاد محدودیت در گلوکونئوژنز در بالانس منفی انرژی فرار می گیرند.

اثر عمل آوری کاه با نیتروژن و منابع مختلف انرژی توسط محققین بسیاری گزارش شده است در برخی از مطالعات قابلیت هضم آزمایشگاهی NDF در نتیجه عمل آوری کاه غلات با اوره افزایش یافت.

با این حال نتایج حاصل از کربوهیدرات های محلول بر قابلیت هضم فییر بسیار متناقض است.

بیشتر بدانید: پرورش ملخ ، بعنوان فعالیت جدید دامپروری در آینده

با توجه به این مطلب که حضور یک منبع کربوهیدرات سهل الهضم مانند ملاس و شیره نبات در کنار یک منبع نیتروژن غیر پروتئینی موجب فراهم نمودن انرژی و ازت موردنیاز میکروب های هاضم فیبر و در نتیجه افزایش توده زنده میکروبی و قابلیت هضم شده است.

هدف از پژوهشی که در دانشگاه فردوسی انجام شد، بررسی این فرضیه بود که آیا عمل آوری کاه جو با شیره نبات با ملاس باعث بهبود قابلیت هضم NDF جداسازی شده می گردد؟

نتیجه حاصل نشان می داد که افزودن ملاس با شیره نبات و اوره به کاه جو در حین تهیه سیلاژ موجب فراهم آمدن منابع انرژی و ازت موردنیاز میکروارگانیسم های شکمبه شده و قابلیت هضم NDF را نیز افزایش می دهد.

با توجه به اینکه ملاس و شیره نبات از تفاوت فراوانی برخوردار نبودند، لذا در صورتی که شیره نبات از حیث قیمت با ملاس برابری کند، می توان از آن در تغذیه نشخوارکنندگان به منظور افزایش قابلیت هضم بخش فیبری بقایای گیاهی در سطوح مشابه با ملاس استفاده نمود.

فرآوری خلر

قابیلت هضم ماده خشک و آلی خلر به ترتیب ۹۱ و ۳/۸۸ درصد است.

بخش زیادی از پروتئین قابلیت حل تشکیل میدهند که در داخل شکمبه تجزیه می شوند.

سرعت تجزیه پذیری پروتئین برخی از دانه های بقولات در داخل شکمبه بسیار زیاد است و تا ۹۰ درصد گزارش شده است.

لذا این خصوصیت باعث محدود شدن مصرف دانه بقولات در جیره گاوهای شیری شده است.

کاربرد خلر در آزمایش های تغذیه ای انسان و حیوان، در ایران و سایر کشورها موفقیت آمیز بوده است.

در حال حاضر تلاش هایی به منظور حذف مواد ضد تغذیه ای در این دانه از بقولات صورت گرفته است تا امکان کاربرد آن در انسان فراهم گردد.

خلر در جیره نشخوارکنندگان و تک معده ای ها مورد استفاده فرار گرفته است و نتایج رضایت بخشی حاصل شده است.

بیشتر بدانید: پیشرفت های اخیر ژنومیک تغذیه (رژیم غذایی) در دام

هدف از انجام این تحقیق که در گروه علوم دامی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد، تعیین و مقایسه ترکیبات شیمیایی و تولید گاز، قابلیت هضم و انرژی خام دانه های خلر معمولی و فراوری شده با یکدیگر است.

در این پژوهش دانه خلر را به شش روش فرآوری نمودند و آنها را با خطربدون فرآوری کرده و مورد ارزیابی قرار دادند.

نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهند که عمل آوری توسط حرارت در این آزمایش بر میزان انرژی تأثیرگذار بوده است به طوری که انرژی خام در دانه خلر معمولی ۳۳۷۰ کیلوکالری به دست آمده ولی در انواع فرآوری شده تا ۴۲۹۰ کیلوکالری افزایش داشت.

میزان ماده خشک در دانه خلر معمولی، ۹۲ درصد بوده ولی میزان دانه خشک در انواع فرآوری شده تا ۹۹ درصد رسیده است.

سایر فاکتورهای تعیین ترکیبات شیمیایی تغییر معنی داری نداشته اند.

فرآوری پوست پسته

کاربرد محصولات فرعی کشاورزی در جیره تشخوارکنندگان باعث کاهش هزینه خوراک و تبدیل این ضایعات به منابع خوراکی مورد استفاده انسان مثل شیر و گوشت می شود.

تولید عمده پسته در ایران، در استان کرمان و سپس استان های خراسان، سمنان و فارس می باشند، مهم ترین محصولات فرعی پسته محصولات حاصل از پوست گیری میوه تازه پسته می باشند.

این محصولات به طور عمده شامل پوست سبزه خوشه، برگ و مقادیر اندکی مغز و پوسته چوبی می باشند.

تحقیقات بیانگر تولید سالیانه ۴۰۰ هزار تن محصولات فرعی پسته می باشند.

جایگزینی محصولات جانبی باغی با بخش های علوفه ای خوراک، معمولا بر روی تولید و ترکیب شیر و مصرف خوراک گاوهای شیری اثر ندارد و گاهی سبب افزایش درصد چربی نیز می شود.

پژوهش های متعددی در زمینه ی فراوری پسته صورت گرفت؛ در پژوهش اول هدف تأثیر منابع مختلف کربوهیدراتی (جو، ذرت) در جیره های حاوی سیلاژ ذرت با محصولات فرعی پسته بر عملکرد گاوهای شیری هلشتاین بود.

بیشتر بدانید: ابرداده ها و نقش جدیدترین تکنولوژی ها در اصلاح نژاد دام و طیور

در این پژوهش ۸ رأس گاو اصیل هلشتاین در دوره های ۲۱ روز با تیمارهای (تیمار۱ شامل ۲۰% یونجه، ۱۸% سیلاژ ذرت، ۶۲% کنسانتره. در تیمارهای ۱و ۲ کنسانتره های حاوی ذرت بودند و در تیمارهای ۳ و ۴ بجای ذرت از جو استفاده شد و در این تیمارها به صورت یک در میان از ۱۲ درصد محصولات فرعی پسته نیز استفاده شد) مورد آزمایش قرار گرفتند.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان داند که استفاده از محصولات فرعی پسته در سطوح ۱۰ تا ۱۵ درصد اثرات منفی بر گاوهای شهری هلشتاین ندارد و می تواند راهکار مناسبی برای کاهش هزینه های خوراک دهی باشد.

پژوهش دیگری در شهریور ۱۳۸۹ با هدف بررسی امکان استفاده از سبلاژ محصولات فرعی پسته حاصل از کارخانه های پسته پاک کنی در تغذیه گاو بود.

تعداد ۸ رأس گاو شیری مورد بررسی قرار گرفتند.

تیمارهای آزمایشی، سطوح مختلف بر اساس سطوح مختلف سیلاژ پوست پسته بود که بر اساس ماده خشک با سیلاژ ذرت جایگزین شدند.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان دادند استفاده از سطوح پایین محصولات فرعی پسته (حداکثر ۱۵ درصد ماده خشک) در جیره گاوهای شیرده در اواسط شیردهی، اثر منفی بر عملکرد آنها نداشت.

فرآوری جو

هدف فرآوری دانه ها، بهبود قابلیت دسترسی شکمبه ای انرژی و نشاسته از طریق افزایش مقدار هضم کربوهیدرات هاست تا سرعت هضم آنها کنترل شود.

فرآوری دانه غلات راهکاری است که می توان با استفاده از آن نسبت پروتئین قابل دسترس در شکمبه به کربوهیدرات قابل تخمیر را تنظیم نمود و راندمان استفاده از نیتروژن را مقداری افزایش داد.

بیشتر بدانید: مروری اجمالی بر ابزارهای کاربردی جدید و فناور محور در دامپروری

افزایش پتانسیل گاوها برای تولید شیر بیشتر، پرورش دهندگان را ملزم به استفاده از مقدار بیشتر دانه غلات در جیره برای افزایش مصرف انرژی قابل هضم کرده است.

استفاده زیاد از دانه غلات در جیره به دلیل اثرات سوبر تخمیر شکمبه، درصد چربی شیر و خطر اسیدوز، محدودیت دارد؛ بنابراین ضروری است برای تأمین احتیاجات انرژی حیوان مخصوصا در اوایل شیردهی که حیوان در تعادل منفی انرژی قرار دارد، از چربی استفاده شود.

پژوهشی باهدف بررسی چگونگی اثرات متقابل روش فرآوری دانه جو (آسیاب کردن و پلت) و منبع چربی جیره (دانه کلزا و پنبه دانه) بر فعالیت جویدن و تخمیر شکمبه ای گاوهای هلشتاین در اوایل دوره شیردهی انجام شد و تعداد ۸ رأس گاو مورد آزمایش قرار گرفتند.

نتایج به شرح زیر بود pH

مایع شکمبه تحت تأثیر فرآوری دانه جو قرار گرفت و در گاوهایی که با جو آسیاب شده تغذیه شدند، مقدار ۰۹/۰تا ۲۴/۰ بیشتر از گاوهایی بود که با جو پلت شده تغذیه شدند.

غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه و نرخ عبور فاز جامد تحت تأثیر منبع چربی جیره و فرآوری دانه جو قرار نگرفت.

هرچند غلظت نیتروژن آمونیاکی در گاوهای مصرف کننده جو پلت شده در مقایسه با جو آسیاب شده تمایل به کاهش داشت.

اثر متقابل بین روش فرآوری دانه جو و منبع چربی می تواند عملکرد گاوهای شیرده را تحت تأثیر قرار دهد.

پژوهش دیگری با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد و ارومیه باهدف بررسی اثرات متقابل منابع چربی جیره (روغن کلزا و پنبه دانه) و روش فرآوری دانه جو (آسیاب کردن و پلت) بر قابلیت هضم و توازن نیتروژن گوسفندانی بلوچی انجام شد.

بیشتر بدانید: اوره منبعی غیر پروتئینی برای جایگزین پروتئین خوراک دام

در این تحقیق ۴ رأس گوسفند پر بلوچی در قالب طرح مربع لاتین مورد ارزیابی قرار گرفتند و مشخص شد که تیمارها، دارای سنتز پروتئین میکروبی و تجزیه پذیری یکسانی بوده اند؛ بنابراین معیارهای اندازه گیری شده برای دفع یا ابقا نیتروژن، تفاوت معناداری نداشته است، آزمایش های بیشتری نیاز است تا بتوان تأثیر فرآوری های مختلف دانه جو و نیز سایر غلات با منابع مختلف چربی را در شرایط برون تنی و درون تنی به ویژه بر توازن نیتروژن مشخص نماید.

پژوهش دیگری در دانشگاه فردوسی مشهد با هدف ارزیابی روش های مختلف فرآوری شیمیایی دانه جو با استفاده از ترکیبات قلیایی با عصاره گیاهی با خاصیت تبادل کاتیونی بالا بر مقدار و سرعت گوارش پذیری ماده خشک، نشاسته و پروتئین خام دانه جو با استفاده از تکنیک گشت ثابت در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان دادند که سرعت تجزیه پذیری دانه جو تحت نوع فرآوری قرار می گیرد و امکان تغییر محل هضم نشاسته با استفاده از فرآوری های صورت گرفته وجود دارد.

میترا ریاسی، مهران جوریان / دانشجویان سال دوم کارشناسی علوم دامی دانشگاه فردوسی مشهد

فصلنامه علمی – تخصصی رویان / سال سوم / شماره سیزدهم / ویژه سیزدهمین نمایشگاه دام، طیور و آبزیان / تابستان ۹۶

منبع: دامیران

نویسندگان: میترا ریاسی، مهران جوریان

لینک کوتاه مقاله: daamiran.com/?p=7753

برای ورود به بانک مقالات دامیران کلیک کنید